Vụ án Trịnh Văn Quyết, cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC khép lại theo cách gây chấn động dư luận, không chỉ bởi quy mô thiệt hại mà còn bởi những diễn biến pháp lý khó lường. Bản án phúc thẩm vừa được Tòa án Nhân dân Cấp cao tại Hà Nội công bố đã làm dấy lên những tranh luận gay gắt, đặt ra câu hỏi lớn về tính công bằng và minh bạch của hệ thống tư pháp, đặc biệt trong bối cảnh một chế độ chính trị mà trong đó, “Xã hội công bằng” được tuyên truyền như là một trong các giá trị cốt lõi.
Liệu đồng tiền có đang mua được công lý một cách công khai?
Qua bản án phúc thẩm của ông Trịnh Văn Quyết và hai em gái cho thấy một sự thay đổi đáng kinh ngạc trong hình phạt, từ mức án tù nặng nề xuống mức án nhẹ hơn rất nhiều. Thậm chí, chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền. Đây không chỉ là một sự điều chỉnh thông thường, mà là một sự tùy tiện đầy khó hiểu, và những lý do được đưa ra để biện minh cho sự điều chỉnh này đã khiến công chúng không khỏi nghi vấn.
Khi tiền đã trở thành “tình tiết giảm nhẹ”
Điểm nổi bật nhất trong bản án phúc thẩm là việc khắc phục hậu quả thiệt hại vượt mức. Ông Quyết đã nộp tổng cộng 1.886 tỷ đồng, vượt hơn 20 tỷ đồng so với mức thiệt hại được xác định. Cùng với số tiền vợ ông nộp trước đó là hơn 2.470 tỷ đồng, tổng số tiền khắc phục hậu quả là vô cùng lớn. Tòa án đã coi đây là một trong những tình tiết giảm nhẹ quan trọng nhất.
Điều này tạo ra một tiền lệ chưa từng có và rất đáng lo ngại: Tội phạm có khả năng tài chính đã có thể “mua” đứt được công lý một cách chính thức, công khai ngay trước mũi công chúng và hệ thống công quyền. Theo đó, thay vì hình phạt tù giam mang tính răn đe, tiền bạc đã được sử dụng như một công cụ để xoa nhẹ án phạt, biến tiền bạc trở thành một thước đo cho “sự ăn năn hối cải”. Càng nhiều tiền thì sự ăn năn hối cải càng cao?! Trong trường hợp này, người nghèo phạm tội sẽ dùng gì để “mua” được công lý?
Những lý do giảm án gây tranh cãi
Bên cạnh việc khắc phục hậu quả, Tòa án còn đưa ra những lý do khác để giảm án:
Sức khỏe yếu và “nguy cơ tử vong rất cao”: Tình trạng sức khỏe của ông Quyết được xem là một yếu tố quan trọng để giảm án. Tuy nhiên, việc một bị cáo có thể dùng tình trạng sức khỏe, đặc biệt là khi đang được điều trị tại bệnh viện, để được giảm tới 14 năm tù là một lập luận gây sốc. Điều này có thể khiến dư luận đặt câu hỏi liệu các bị cáo có tiềm lực tài chính có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ y tế để mua “tình tiết giảm nhẹ” hay không?
“Thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” dù vắng mặt tại tòa: Ông Quyết đã vắng mặt trong suốt phiên phúc thẩm, nhưng vẫn được đánh giá là “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”. Điều này mâu thuẫn với quy trình xét xử thông thường, khi sự hiện diện và thái độ trực tiếp tại tòa án theo nguyên tắc “Án tại tòa” mới là yếu tố quan trọng để đánh giá mức độ hối cải của bị cáo.
Đơn xin giảm nhẹ từ hơn 5.000 cá nhân và tổ chức: Việc hơn 100 bị hại và các tổ chức, cá nhân gửi đơn xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo cũng được xem xét. Tuy nhiên, với một vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản quy mô lớn, việc các bị hại lại xin giảm án cho người đã gây ra thiệt hại cho mình là một điều rất khó hiểu. Điều này đặt ra nghi vấn về tính tự nguyện của những lá đơn này, hay liệu có sự thỏa thuận nào đó đã diễn ra ngoài phòng xử án, hay những lá đơn này đã được mua với rất nhiều tiền?
Phải chăng công lý có giá?
Trường hợp của ông Quyết không phải là lần đầu tiên công chúng chứng kiến những bản án được điều chỉnh một cách bất ngờ. Trong nhiều vụ án kinh tế lớn khác, việc khắc phục hậu quả bằng tiền bạc luôn là yếu tố then chốt để giảm nhẹ hình phạt, thậm chí để được hưởng án treo.
Điều này tạo ra một hệ thống pháp lý có hai tiêu chuẩn: Một tiêu chuẩn dành cho những người có tiền và một tiêu chuẩn khác dành cho những người lao động không có khả năng khắc phục hậu quả bằng tiền bạc.
Đối với một người lao động bình thường gây ra thiệt hại nhỏ, họ sẽ phải chịu hình phạt tù đầy đủ. Nhưng đối với những người gây ra thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng, họ có thể ung dung dùng một phần số tiền chiếm đoạt được để mua một bản án nhẹ nhàng cho mình.
Bản án phúc thẩm của ông Trịnh Văn Quyết đã vô tình công khai một sự thật phũ phàng: Đồng tiền có thể mua được công lý, sự khoan hồng, giảm án, thậm chí là tự do. Điều này làm suy giảm niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp, nơi mà lẽ ra công lý phải được thực thi một cách bình đẳng và không bị ảnh hưởng bởi tiền bạc hay quyền lực.
Trong một chế độ vẫn luôn tuyên truyền về giá trị “xã hội công bằng”, lẽ ra, “Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật” phải là ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, những gì đã diễn ra trong vụ án này lại cho thấy một bức tranh khác, nơi những con số khổng lồ có thể thay đổi số phận của một con người một cách ngoạn mục, công khai, chính thức ngay trước mũi công chúng.
“Khi đồng tiền bước vào tòa án, thần công lý đội nón ra đi”.
*Bài viết không thể hiện quan điểm của RFA.
Tin từ RFA Read More
