Người Úc vốn quen với những câu chuyện thảo khấu vùng bụi rậm, bushranger, và đâu đó còn phảng phất bóng dáng anh hùng dân gian. Nhưng rồi sáng 26 Tháng Tám năm 2025, cả nước Úc bàng hoàng trước tin dữ: hai sĩ quan cảnh sát Victoria – Detective (thám tử) Neal Thompson và Senior Constable (trung sĩ) Vadim De Waart – ngã xuống tại thị trấn nhỏ Porepunkah.
Hung thủ bị truy nã: Dezi Bird Freeman, một kẻ tự nhận “công dân chủ quyền,” vũ trang hạng nặng, trốn chui rúc trong rừng núi Alpine. Ngay lập tức, nhiều người liên tưởng đến hình tượng Ned Kelly, tay bushranger (thảo khấu) lừng danh từng thách thức cảnh sát Victoria cách đây gần 150 năm. Nhưng thử đặt hai con người này cạnh nhau, ta mới thấy: giữa một huyền thoại Irish và một kẻ cực đoan đương đại, khoảng cách xa nhau cả một trời lịch sử.
Ned Kelly – đứa con nổi loạn của dân Irish ở Úc thời thuộc địa
Ned Kelly sinh năm 1854, con của một gia đình di dân Ireland nghèo khổ. Thời ấy, người Irish Công giáo bị chính quyền thuộc địa Anh ở Victoria coi thường, luôn bị cảnh sát rình rập. Tuổi thơ Kelly trải qua nhiều vụ va chạm với công lực, từ chuyện gia đình bị tố ăn trộm bò cho đến việc ông đánh nhau với cảnh sát.
Đỉnh cao nổi loạn là năm 1880, khi Kelly cùng băng nhóm “Kelly Gang” chống lại lực lượng cảnh sát ở Glenrowan. Hình ảnh Ned Kelly mặc áo giáp tự chế bằng sắt, súng trong tay, đứng bắn trả cảnh sát, đã trở thành một trong những biểu tượng sống động nhất của lịch sử Úc. Với dân nghèo Irish, Kelly là “người hùng chống áp bức.” Với chính quyền, ông là “tên cướp giết người máu lạnh.”
Ngày 11 Tháng Mười Một, 1880, Ned Kelly bị treo cổ tại Melbourne. Nhưng câu nói cuối cùng “Such is life” – “Đời là vậy” – biến ông thành một huyền thoại, khắc sâu vào tâm trí người dân Úc.
Dezi Freeman – kẻ cực đoan tự xưng “công dân chủ quyền”
Khác xa Ned Kelly, Dezi Bird Freeman, 56 tuổi, xuất hiện trong lịch sử Úc như một cái tên đầy tang tóc. Ngày 26 Tháng Tám, 2025, Freeman nổ súng phục kích một toán cảnh sát đang thi hành lệnh khám xét tại Porepunkah, khiến hai sĩ quan thiệt mạng.
Freeman không chiến đấu cho “người nghèo” nào cả. Ông ta thuộc phong trào “sovereign citizen” – một thứ học thuyết cực đoan du nhập từ Mỹ, phủ nhận chính quyền, luật pháp, thuế khóa. Trong các bài đăng trên mạng, Freeman chửi cảnh sát là “Gestapo,” là “Nazis.” Trước đó, ông ta từng bị cấm sở hữu súng, lại còn bị điều tra về hành vi lạm dụng trẻ em.
Sau vụ phục kích, Freeman biến mất vào rừng Alpine, mang theo “nhiều vũ khí mạnh.” Cảnh sát phải huy động hàng trăm nhân viên, cả AFP lẫn ASIO, lập vùng cấm bay, phong tỏa Porepunkah để truy bắt.
Không có “khí phách hiệp sĩ,” chỉ còn là một “kẻ trốn chạy tuyệt vọng,” gieo rắc kinh hoàng cho một cộng đồng nhỏ bé chỉ hơn ngàn dân cư.
Tương đồng: cái bóng của Victoria và khẩu súng nổ ở rừng núi
Nếu tìm điểm chung, ta thấy cả hai vụ việc đều diễn ra trên đất tiểu bang Victoria, trong không gian rừng núi hoang vu. Cả hai đều chống lại cảnh sát, khiến máu rơi trong lực lượng công quyền. Và cả hai đều gợi lên tranh luận: đâu là ranh giới giữa “chống đối vì lý tưởng” và “tội ác lạnh lùng”?
Ned Kelly từng được nhìn bằng lăng kính dân tộc, người Irish chống chính quyền Anh. Freeman thì chỉ đại diện cho một cá nhân cực đoan, mượn súng đạn để thỏa mãn sự thù ghét.
Khác biệt: huyền thoại tập thể và bi kịch cá nhân
Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở bối cảnh xã hội. Ned Kelly bước ra từ nỗi đau tập thể: hàng ngàn người Irish bị xem là công dân hạng hai. Khi ông đứng lên, cả một cộng đồng nhìn thấy mình trong hình ảnh áo giáp sắt ấy. Còn Freeman? Hắn ta là sản phẩm của những thuyết âm mưu thời mạng xã hội, nơi ai cũng có thể tuyên bố mình “không chịu sự quản lý của nhà nước.” Không ai coi ông là anh hùng. Ngay cả những người hàng xóm ở Bright và Porepunkah cũng chỉ biết đến ông như một kẻ dị hợm, hay tranh cãi, không hòa nhập.
Ned Kelly ngã xuống, để lại câu nói thành ngạn ngữ quốc gia. Freeman thì đang bị truy lùng, và nếu bị bắt, chắc chỉ để lại hồ sơ tội ác.
So sánh hai trường hợp cho thấy sự thay đổi trong cách xã hội Úc nhìn nhận kẻ chống đối.
Thế kỷ XIX, trong một xã hội thuộc địa đầy bất công, nhân vật như Kelly dễ dàng khoác lên tấm áo “người hùng Robin Hood của bụi rậm.” Thế kỷ XXI, trong một quốc gia dân chủ đầy đủ, có hệ thống pháp luật minh bạch, không còn chỗ cho việc lãng mạn hóa một kẻ bắn hạ cảnh sát.
Nếu Kelly được dựng tượng, đưa vào tiểu thuyết, phim ảnh, thì Freeman chỉ để lại nỗi đau và sự căm phẫn.
Từ Porepunkah nhìn về Glenrowan
Porepunkah hôm nay bàng hoàng giống như Glenrowan ngày xưa. Nhưng thay vì những lời ca ngợi anh hùng, chỉ có nến trắng, hoa tang, và nước mắt cho Neal Thompson, cho Vadim De Waart. Người dân Alpine Shire không thấy Freeman như một Ned Kelly mới. Họ chỉ mong cảnh sát nhanh chóng kết thúc cuộc săn lùng để thị trấn nhỏ bé này trở lại yên bình.
***
Ned Kelly và Dezi Freeman cùng được nhớ đến vì súng nổ trên đất Victoria. Nhưng một người trở thành biểu tượng văn hóa, còn người kia chỉ là kẻ sát nhân. Lịch sử cần huyền thoại, nhưng cũng cần sự phân định rạch ròi: không phải ai chống lại cảnh sát cũng xứng đáng được gọi là anh hùng.
Ở Porepunkah 2025, máu của hai sĩ quan vô tội nhắc nhớ rằng có những cái chết là bi tráng, nhưng cũng có những cái chết là bi thảm – và chúng ta không thể lẫn lộn.
(Melbourne, 2025)
The post Ned Kelly và Dezi Freeman: từ huyền thoại đến bi kịch appeared first on Saigon Nhỏ.
