Paris – thủ đô tráng lệ của nước Pháp, biểu tượng của văn hóa, lịch sử và nghệ thuật châu Âu, đã suýt nữa bị hủy diệt trong những ngày cuối cùng của sự chiếm đóng của Đức Quốc xã trong Thế chiến II.
Theo lệnh của Adolf Hitler, thành phố này phải bị san phẳng nếu rơi vào tay quân Đồng Minh. Tuy nhiên, lịch sử đã rẽ sang một hướng khác khi vị chỉ huy cuối cùng của Đức tại Paris, Tướng Dietrich von Choltitz, đã chọn không tuân theo mệnh lệnh của quốc trưởng Đức Quốc Xã, qua đó cứu lấy Paris khỏi một thảm họa không thể tưởng tượng nổi.
Từ Tháng Sáu năm 1940, sau thất bại chóng vánh của quân đội Pháp, Đức Quốc xã đã chiếm đóng phần lớn lãnh thổ nước Pháp, bao gồm cả Paris. Trong hơn bốn năm trời, Paris sống dưới sự kìm kẹp của Đức Quốc xã, với cảnh sát mật Gestapo, luật lệ khắt khe và hàng ngàn người bị bắt giữ hoặc đưa đi trại tập trung.
Đến giữa năm 1944, sau khi quân Đồng Minh đổ bộ thành công vào Normandy vào ngày 6 Tháng Sáu (D-Day), chiến tuyến dần được đẩy về phía đông. Cuộc giải phóng nước Pháp trở thành một vấn đề thời gian. Paris, trung tâm đầu não của nước Pháp, là mục tiêu chiến lược cả về quân sự lẫn chính trị. Tuy nhiên, Hitler lo sợ rằng việc mất Paris sẽ giáng một đòn nặng nề vào tinh thần Đức Quốc Xã và thể diện của Đệ Tam Đế Chế.
Mệnh lệnh từ Hitler: “Paris không được rơi vào tay kẻ thù – nó phải bị hủy diệt”
Adolf Hitler, trong cơn cuồng loạn và hoang tưởng vào những tháng cuối cùng của cuộc chiến, đã ra lệnh cho Dietrich von Choltitz – người vừa được bổ nhiệm làm Thống đốc quân sự Paris vào ngày 7 Tháng Tám, 1944 – phải phá hủy toàn bộ thành phố nếu quân Đồng Minh tiến đến. Mệnh lệnh bao gồm việc đánh sập các cây cầu bắc qua sông Seine, phá hủy Tháp Eiffel, Nhà Thờ Đức Bà, Điện Invalides, và các công trình lịch sử khác.
Lúc đó, các lực lượng của Tướng Patton và Tướng Leclerc từ phía Đồng Minh đang tiến nhanh về phía thủ đô, trong khi lực lượng kháng chiến Pháp (FFI) ở trong lòng thành phố đã bắt đầu nổi dậy, gây áp lực mạnh lên quân Đức.
Dietrich von Choltitz là một vị tướng kỳ cựu của Đức, từng tham chiến ở Ba Lan, Pháp và Liên Xô. Ông là người trung thành với quân đội Đức, từng tham gia nhiều chiến dịch đẫm máu, bao gồm cả việc san bằng thành phố Sevastopol.
Tuy nhiên, khi nhận nhiệm vụ ở Paris, Choltitz nhận ra rằng nước Đức đang trên bờ vực sụp đổ, và những mệnh lệnh từ Hitler không còn hợp lý nữa. Tình hình quân sự lúc đó cho thấy việc giữ Paris là điều bất khả thi – lực lượng Đức tại Paris yếu, thiếu tiếp tế, trong khi Đồng Minh lại tiến đến rất nhanh.
Thay vì chấp hành mệnh lệnh “tiêu hủy Paris,” Choltitz chọn một con đường khác. Ông cố tình trì hoãn, không cho kích nổ các cây cầu, không cho đặt bom các công trình quan trọng, và thậm chí còn tìm cách thương lượng ngầm với lực lượng kháng chiến để hạn chế đổ máu.
Đến ngày 25 Tháng Tám năm 1944, sau nhiều ngày giao tranh và biểu tình trong thành phố, quân Đồng Minh tiến vào Paris. Lực lượng của Tướng Leclerc (thuộc quân đội Pháp Tự do) cùng các lực lượng kháng chiến đã đánh chiếm các vị trí chiến lược. Choltitz chính thức đầu hàng vô điều kiện tại trụ sở quân sự ở Hôtel Meurice.
Lý do Choltitz từ chối phá hủy Paris?
Choltitz sau này giải thích rằng có ba lý do khiến ông quyết định không hủy diệt Paris:
-Tình hình quân sự vô vọng: Ông tin rằng không thể cản được bước tiến của quân Đồng Minh và việc phá hủy Paris sẽ chỉ là một hành động trả thù vô nghĩa.
-Tình yêu với văn hóa và lịch sử: Choltitz từng thừa nhận rằng ông không thể để “một trong những thành phố vĩ đại nhất thế giới bị phá hủy dưới tay mình.”
-Không còn tin tưởng vào Hitler: Sau vụ mưu sát Hitler bất thành ngày 20 tháng 7 năm 1944, nhiều sĩ quan Đức bắt đầu nghi ngờ sự tỉnh táo của quốc trưởng. Choltitz cũng không còn tin tưởng vào những quyết định của ông ta nữa.
Sau khi đầu hàng, Choltitz bị bắt làm tù binh và bị giam tại Anh cho đến năm 1947. Ông bị Pháp xem xét truy tố vì tội ác chiến tranh, nhưng không bị kết án, vì nhiều nhà lãnh đạo Pháp – bao gồm cả Charles de Gaulle – ngầm thừa nhận rằng ông đã cứu Paris khỏi bị hủy diệt.
Sau chiến tranh, Choltitz viết hồi ký với nhan đề “Is Paris Burning?”(Paris có đang cháy không?). Câu nói nổi tiếng mà Hitler được cho là đã gào lên trong điện thoại khi không thấy Paris bị phá hủy như đã lệnh.
Tướng Choltitz sống những năm cuối đời ở Baden-Baden, Tây Đức, và qua đời năm 1966 ở tuổi 71. Cho đến tận lúc mất, ông vẫn luôn cho rằng mình đã làm đúng khi từ chối tuân theo mệnh lệnh phá hoại của Hitler.
Choltitz được nhiều người ca ngợi như “người đã cứu Paris”, nhưng không phải ai cũng đồng tình. Một số nhà sử học cho rằng ông chỉ hành động như vậy vì tình hình thực tế buộc ông phải thế – tức là ông không thể phá hủy Paris ngay cả khi muốn. Ngoài ra, trong quá khứ, ông từng tham gia vào nhiều chiến dịch tàn bạo, khiến hình ảnh “người hùng” của ông bị lu mờ.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng nếu ông làm theo mệnh lệnh của Hitler, Paris có thể đã biến thành đống tro tàn. Sự sống còn của Paris là minh chứng cho một khoảnh khắc nhân văn hiếm hoi giữa chiến tranh đẫm máu.
Ngày 25 Tháng Tám, 1944, Paris được giải phóng không chỉ nhờ vào sự dũng cảm của lực lượng kháng chiến và quân Đồng Minh, mà còn nhờ vào quyết định không phá hủy thành phố của một viên tướng Đức – người đã dám nói “không” với Hitler trong thời điểm sống còn.
Tướng Dietrich von Choltitz, dù là một phần của bộ máy chiến tranh Đức, đã để lại một dấu ấn đặc biệt trong lịch sử: không phải bằng chiến thắng, mà bằng việc chọn không hủy diệt một thành phố của loài người.
(Melbourne)
The post Paris không bị thiêu rụi! appeared first on Saigon Nhỏ.
