AI ngày càng trở thành công cụ quen thuộc cho mọi lứa tuổi, mọi ngành nghề trong xã hội. Từ cô nhân viên văn phòng, anh kiến trúc sư, từ sinh viên đại học, học sinh phổ thông đến bà lão 80. Chúng ta hẳn ai cũng từng có trải nghiệm tuyệt vời khi chat với Gemini, ChatGPT. Sao cái gì “nó’ cũng biết?
Nhưng có bao giờ bạn nghĩ đến việc dữ liệu cá nhân của bạn cũng đang được cung cấp “free” cho AI? Và liệu dữ liệu cá nhân, từ những thông tin bạn nhập, hình ảnh bạn cung cấp, đến cảm xúc khi trò chuyện có đang bị khai thác theo cách bạn không ngờ tới?
Cái giá phải trả có thể là tổn thất về dữ liệu, quyền sở hữu trí tuệ và thậm chí cả an ninh cá nhân. Không phải không có lý do khi ngân hàng JPMorgan Chase, một trong những tổ chức tài chính lớn nhất thế giới, cũng chặn quyền truy cập ChatGPT của toàn bộ nhân viên để bảo vệ dữ liệu khách hàng.
Khi dùng AI miễn phí bạn không trả bằng tiền, mà bằng chính dữ liệu cá nhân. Những dữ liệu ấy đang đi đâu, được dùng thế nào là một câu hỏi lớn.
Khi bạn nhập một văn bản hay dán hình ảnh, tài liệu công việc, rất có thể những văn bản này trở thành nguyên liệu để AI huấn luyện. Những dữ liệu này sau đó được chuyển thẳng đến máy chủ của các tập đoàn công nghệ để lưu trữ, phân tích, cải thiện tính năng, thậm chí chia sẻ với đối tác thứ ba. Trong kỷ nguyên AI, dữ liệu cá nhân đã trở thành “vàng số.”
Một số công ty khẳng định chỉ lưu trữ dữ liệu tạm thời và không ghi lại nội dung hội thoại, nhưng… ai mà biết chuyện gì thực sự xảy ra?
AI có thể phân tích cả cách bạn gõ phím để chuyển hóa thành dữ liệu. Không chỉ nằm ở dữ liệu bạn chủ động nhập vào, một số nền tảng AI còn phân tích cả cách bạn gõ bàn phím, tốc độ gõ, lỗi chính tả, kiểu ngôn ngữ bạn dùng để suy đoán tuổi, giới tính, thói quen hay tâm trạng của bạn lúc đó.
Dữ liệu được quảng bá là “ẩn danh” thực chất cũng không an toàn, bởi các nghiên cứu cho thấy chỉ cần vài thông tin cơ bản như tuổi, giới tính, tính cách và vị trí, hệ thống có thể nhận dạng lại tới 90% cá nhân.
Một thực tế khác ít người biết đến là nhiều ứng dụng AI miễn phí được liên kết với chính dữ liệu công khai trên mạng xã hội.
Dữ liệu còn có thể vượt biên giới với tốc độ “hú hồn”. Một đoạn văn bạn nhập ở Thái Lan có thể được lưu giữ ở máy chủ đặt tại Trung Quốc, nằm ngoài tầm quản lý của pháp luật của quốc gia người dùng.
Xu hướng khai thác dữ liệu cảm xúc cũng đang nổi lên, khi một số AI trò chuyện không chỉ phân tích chữ viết, mà còn “đọc vị” giọng điệu và tốc độ phản hồi để xác định trạng thái tinh thần của người dùng.
Những ứng dụng “free” hầu như không có chính sách bảo mật rõ ràng, dữ liệu cá nhân vì thế dễ dàng bị hút về máy chủ lạ. Có khả năng thực tế này tạo ra một khoảng trống an ninh mạng mà tội phạm công nghệ cao có thể tận dụng để trục lợi.
Chuyên gia Sarah Tewari (Đại học Oxford) cho rằng: “AI miễn phí thường đi kèm chi phí vô hình là sự suy giảm khả năng tập trung và kiểm soát của chính bạn.”
Theo ông Michael Veale, chuyên gia luật công nghệ tại Đại học University College London, gọi là miễn phí thực chất là mô hình kinh doanh dựa trên khai thác dữ liệu. Người dùng càng nhập nhiều thông tin, các công ty càng có lợi thế huấn luyện mô hình và tối ưu quảng cáo. Nhiều nền tảng AI được thiết kế để giữ chân người dùng càng lâu càng tốt. Các thuật toán gợi ý liên tục khiến người dùng bị cuốn vào vòng xoáy thao tác-nhập lệnh-nhận phản hồi.
Người dùng có thể làm gì để tự bảo vệ?
-Đọc kỹ chính sách bảo mật: Người dùng cá nhân có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách đọc kỹ chính sách bảo mật trước khi sử dụng, dù điều này thường bị bỏ qua vì độ dài và tính phức tạp.
-Quan trọng hơn, bạn không nên nhập bất kỳ thông tin nhạy cảm nào như số thẻ tín dụng hay tài liệu nội bộ.
-Trong công việc, phiên bản AI trả phí hoặc gói doanh nghiệp có cam kết bảo mật rõ ràng là lựa chọn an toàn hơn.
Ngoài ra, cần tách biệt tuyệt đối giữa việc sử dụng AI miễn phí cho nhu cầu cá nhân và việc xử lý công việc chuyên môn, để tránh nguy cơ rò rỉ dữ liệu.
Trong tương lai, “AI an toàn” và “AI bảo mật” sẽ trở thành điểm cạnh tranh quan trọng, bởi khi quyền riêng tư ngày càng được coi trọng, người dùng sẽ sẵn sàng rời bỏ nền tảng nào coi nhẹ nó.
Miễn phí không bao giờ thực sự miễn phí. Trong kỷ nguyên AI, dữ liệu cá nhân chính là một loại tiền mới. Người dùng càng sớm ý thức điều này, càng có khả năng tự bảo vệ khỏi nguy cơ để lại dấu vết số không mong muốn.
Vậy, mỗi khi mở một ứng dụng AI miễn phí, câu hỏi quan trọng nhất mà bạn cần tự đặt ra là: bạn sẵn sàng trả bằng dữ liệu gì?
(Tổng hợp)
The post Trí tuệ nhân tạo có thật sự miễn phí? appeared first on Saigon Nhỏ.
