Trí tuệ nhân tạo (Artificial intelligence – AI) nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại, mang lại vô số lợi ích, từ việc đơn giản hóa các công việc hàng ngày đến việc thúc đẩy những đột phá khoa học.
Tuy nhiên, giống như bất kỳ công cụ mạnh mẽ nào, AI cũng bị lạm dụng, gây ra những rủi ro đáng kể cho cá nhân và xã hội. Việc sử dụng AI sai cách, đặc biệt thông qua các công nghệ như deepfake, gây ra những lo ngại nghiêm trọng về đạo đức và an ninh.
Mặt tối của AI: Lạm dụng và mối đe dọa
Việc lạm dụng AI như sử dụng công nghệ theo những cách phi đạo đức, bất hợp pháp hoặc gây hại. Điều này từ việc tạo video deepfake để phát tán thông tin sai lệch đến việc sử dụng AI để thực hiện các cuộc tấn công mạng tinh vi. Hành vi sai trái này được phân loại thành hai lĩnh vực chính: khai thác khả năng của AI cho mục đích xấu và xâm phạm các hệ thống AI hiện có thông qua việc hack hoặc “bẻ khóa” để vượt qua các giao thức bảo mật.
Deepfake và thông tin sai lệch
Công nghệ deepfake, sử dụng AI để tạo ra video, âm thanh và hình ảnh chân thực nhưng giả mạo, là một trong những hình thức lạm dụng AI đáng báo động nhất. Những thông tin giả mạo này được sử dụng để tống tiền, lừa đảo tài chính hoặc lan truyền những thông tin sai lệch. Một ví dụ đáng chú ý liên quan đến một nhân viên công ty ở Hong Kong bị lừa chuyển $25 triệu sau khi tham gia cuộc gọi video do AI tạo ra với những người mà họ tưởng là đồng nghiệp của mình.
Phần lớn nội dung deepfake được tạo ra để lợi dụng cá nhân, với sự thiên vị giới tính đáng kể. Theo một nghiên cứu gần đây, 98% video deepfake là nội dung khiêu dâm không có sự đồng thuận, và 99% trong số những video này nhắm vào phụ nữ. Mối nguy hiểm lan tràn này cho thấy mối nguy hiểm nghiêm trọng đối với quyền riêng tư và an toàn cá nhân.
Mối đe dọa an ninh mạng
AI cũng trở thành một công cụ đắc lực cho tội phạm mạng. Các thuật toán được hỗ trợ bởi AI có khả năng tạo ra các email lừa bịp, virus và phần mềm độc hại được cá nhân hóa và có sức thuyết phục cao, dễ dàng vượt qua các hệ thống bảo mật truyền thống. Khả năng tự động hóa và cá nhân hóa các cuộc tấn công trên quy mô lớn giúp tin tặc dễ dàng vượt qua các biện pháp phòng thủ và gây ra thiệt hại trên diện rộng.
Thiên vị và phân biệt đối xử
Các thuật toán AI thường được phát triển bởi con người và được đào tạo dựa trên dữ liệu lịch sử, điều này có thể tạo ra và khuếch đại các thiên kiến hiện có của con người.
Một ví dụ điển hình là công cụ tuyển dụng AI do Amazon phát triển, bị phát hiện phân biệt đối xử với ứng viên nữ vì được đào tạo dựa trên dữ liệu lịch sử từ ngành công nghệ vốn do nam giới thống trị. Hệ thống nhận dạng khuôn mặt cũng thể hiện sự thiên vị tương tự, vì nó dễ mắc lỗi hơn đáng kể khi nhận dạng phụ nữ có tông màu da tối hơn so với nam giới có làn da sáng.
Tác động tiêu cực của AI đối với xã hội
Ngoài việc bị lạm dụng trực tiếp, việc áp dụng AI rộng rãi còn gây ra một số tác động tiêu cực đến xã hội.
Thay thế việc làm
Sự trỗi dậy của AI và tự động hóa đang đe dọa hàng triệu việc làm trên toàn cầu. Các dự báo cho thấy từ 3% đến 14% lực lượng lao động toàn cầu cần thay đổi nghề nghiệp hoặc học các kỹ năng mới vào năm 2030. Các công việc đòi hỏi kỹ năng thấp, chẳng hạn như hành chính và xây dựng, đặc biệt dễ bị thay thế bởi tự động hóa.
Vi phạm quyền riêng tư
Các hệ thống AI có thể thu thập và phân tích một lượng lớn dữ liệu – từ lịch sử vị trí đến hoạt động trên mạng xã hội – để tạo ra hồ sơ chi tiết về từng cá nhân. Dữ liệu này được sử dụng để dự đoán hành vi, gây ra mối đe dọa đáng kể đến quyền riêng tư cá nhân và làm dấy lên lo ngại về việc thông tin này có nguy cơ bị sử dụng mà không có sự đồng ý.
Mối quan ngại về đạo đức và môi trường
Nhiều hệ thống AI hoạt động như “hộp đen” của máy bay, khiến việc hiểu cách nó đưa ra quyết định trở nên khó khăn. Ví dụ như các công cụ đánh giá rủi ro dựa trên AI được sử dụng tại một số tòa án Hoa Kỳ cho thấy sự thiên vị về chủng tộc hoặc giới tính, nhưng quy trình ra quyết định của nó lại không minh bạch. Hơn nữa, việc đào tạo các mô hình AI lớn đòi hỏi một lượng năng lượng khổng lồ. Một ước tính cho thấy việc đào tạo một mô hình AI duy nhất tạo ra tới 300,000 kg khí thải CO2, tương đương với 125 chuyến bay khứ hồi giữa New York và Beijing.
Khi AI tiếp tục phát triển, việc hiểu rõ tiềm năng bị lạm dụng và tác động xã hội rộng lớn của nó là rất quan trọng.
The post Dùng AI và Deepfake sai cách, rất tai hại! appeared first on Saigon Nhỏ.
