Khi cái chết của một con người bị nhà cầm quyền quyết định, quyền được mai táng và chôn cất người thân bị ngăn chặn, thì những chuẩn mực đạo đức cơ bản nhất của con người đã bị tước đoạt. Đây chính là thực trạng đau lòng của người dân Việt đang sống dưới chế độ cộng sản, đặc biệt trong các nhà tù, nơi phơi bày sự thiếu minh bạch, quyền con người bị vi phạm nghiêm trọng.
Những ngày đầu Tháng Chín, 2025, mạng xã hội tại Việt Nam chia sẻ mạnh mẽ thông tin tù nhân lương tâm, tu sĩ Phật Giáo Hòa Hảo Vương Văn Thả (56 tuổi, An Giang) qua đời một cách bất minh trong trại giam An Phước (TP.HCM). Gia đình ông Thả còn thông tin thêm, trại giam không bàn giao thi thể cho gia đình, mà tự chôn cất ông trong nghĩa trang nội bộ. Ngay lập tức dư luận nổi cơn thịnh nộ, những quyền thiêng liêng của con người như quyền được đưa thân nhân về nơi an táng, quyền làm tang lễ theo tín ngưỡng được luật pháp Việt Nam lẫn quốc tế bảo vệ nay bị phía trại giam An Phước chà đạp một cách trắng trợn.
Khoảng mười năm trước, giới hoạt động dân chủ, nhân quyền Việt Nam bị thu hút bởi hình ảnh một lão nông miền Tây Nam Bộ tên Vương Văn Thả thường ngồi trên gác nhà, tay cầm micro với giọng nói đanh thép tố cáo nhà cầm quyền CSVN hèn với giặc, ác với dân, vi phạm nhân quyền và quyền tự do tôn giáo.
Dĩ nhiên nhà cầm quyền CSVN tại tỉnh An Giang không thể để cho gia đình ông Thả sinh sống bình yên. Họ thường xuyên tập trung lực lượng thường phục lẫn sắc phục đến bao vay nhà, ném đá, cắt nước, cúp điện, chặn đường mưu sinh của các thành viên trong gia đình.
Năm 2017, ông Thả cùng người con trai tên Vương Thanh Thuận và hai người cháu Nguyễn Nhật Trường, Nguyễn Văn Thượng bị bắt. Người con gái tên Thảo không chịu nổi áp lực đã vượt biên sang Thái Lan, tìm đến cơ quan UNHCR xin tị nạn chính trị. Trong cùng năm, ông Thả bị kết án 12 năm tù giam với cáo buộc tuyên truyền chống nhà nước CSVN. Một trong những vật chứng nhà cầm quyền CSVN liên tục đưa ra để kết tội ông là lá cờ vàng ba sọc đỏ thu giữ lúc khám xét nhà.
Ở thời điểm căng thẳng, tôi may mắn được kết nối với những thành viên gia đình ông Thả, cùng chia sẻ những thông tin đàn áp, thăm hỏi động viên.
Trải qua nhiều năm, xã hội Việt Nam có nhiều biến động, nhà cầm quyền CSVN gia tăng đàn áp những tiếng nói đối lập, tôi không còn liên lạc gì với gia đình ông Thả. Nay nghe ông Thả qua đời, một cái chết bất minh khiến tôi bất ngờ, tâm trạng nghẹn ứ. Ai rồi cũng phải chết, nhưng có cái chết khiến người ta nhớ mãi, tôi tin không chỉ bản thân tôi mà số đông giới hoạt động dân chủ-nhân quyền Việt Nam, người dân miền Tây Nam Bộ sẽ không quên hình ảnh ông Vương Văn Thả, một lão nông tay chỉ cầm micro mà làm rung chuyển nhà cầm quyền, gây chấn động dư luận hết sức phi thường.
Theo quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam, việc xử lý khi một phạm nhân chết trong trại giam được quy định khá rõ. Cụ thể, Luật Thi Hành Án Hình Sự 2019, tại Điều 61 và Điều 62 quy định khi phạm nhân chết, trại giam phải báo ngay cho cơ quan điều tra, viện kiểm sát và cơ quan y tế để xác minh nguyên nhân. Sau khi có kết luận, cơ quan thi hành án phải thông báo cho thân nhân hoặc người đại diện hợp pháp của phạm nhân được biết.
Về việc mai táng, Khoản 4 Điều 62 của luật này nêu: Trường hợp thân nhân hoặc đại diện hợp pháp của phạm nhân có yêu cầu nhận tử thi để đưa về mai táng thì cơ quan thi hành án hình sự phải xem xét, giải quyết. Trong trường hợp không có thân nhân đến nhận, hoặc vì lý do khách quan mà gia đình không thể tiếp nhận, thì trại giam mới tổ chức mai táng tại địa phương nơi có trại giam.
Nghĩa là, pháp luật không hề cấm việc thân nhân của ông Thả nhận thi thể của ông về mai táng, vậy tại sao trại giam An Phước lại khước từ và tự chôn cất? Phải chăng cái chết này có khuất tất cần che giấu? Phải chăng do ông Thả là phạm nhân nằm trong vụ án chính trị, bị coi là “nhạy cảm” nên phía trại giam viện cớ an ninh để đối xử khác biệt? Thay vì minh bạch cái chết của ông Thả, nhà cầm quyền tỉnh An Giang nói chung lại chọn sớm chôn vùi vụ việc trong im lặng. Hành động này không chỉ là vi phạm pháp luật, mà còn là sự xúc phạm thô bạo đạo lý dân tộc.
Trường hợp ông Thả không phải cá biệt. Năm 2019, thầy giáo Đào Quang Thực tử vong trong trại giam số 6, Nghệ An. Cũng tại trại giam này, vào năm 2022, tù nhân lương tâm Đỗ Công Đương (58 tuổi) chết sau thời gian dài được cho là ốm đau, không được khám chữa bệnh đầy đủ. Và còn nhiều trường hợp nữa, mà ông Vương Văn Thả chỉ là nạn nhân tiếp theo của chuỗi dài bi kịch. Hành vi nêu trên của trại giam là tội ác, là sự chà đạp truyền thống văn hóa Việt Nam. Ở góc độ pháp lý quốc tế, hành vi này vi phạm Công Ước Quốc Tế về các Quyền Dân Sự và Chính Trị (ICCPR) mà Việt Nam là thành viên.
Tội ác ở trại giam Việt Nam còn khủng khiếp hơn khi dư luận Việt Nam nhắc lại vụ án của tử tù Lê Văn Mạnh. Quê Thanh Hóa, anh này bị kết án tử hình năm 2005 trong một vụ án giết người – hiếp dâm. Từ khi bị kết án, anh Mạnh nhiều lần kêu oan, khẳng định bị ép cung, tra tấn để nhận tội. Sau nhiều năm kêu cứu, Tháng Chín, 2023, án tử được thi hành tại trại giam ở Hòa Bình bằng hình thức tiêm thuốc độc. Gia đình hoàn toàn không được báo trước, chỉ khi phía trại giam thông báo đã xử tử và chôn cất anh Mạnh tại nghĩa trang Chợ Nhàng, Thanh Hóa xong, gia đình mới hay biết. Vụ việc khiến nhiều tổ chức nhân quyền quốc tế và cộng đồng luật sư trong nước lên tiếng phản đối, cho rằng đây là bản án tử nhiều sai sót tố tụng, thiếu chứng cứ thuyết phục. Đây là một sự hành quyết thiếu minh bạch, đi ngược quy định pháp luật, phi nhân đạo, gây phẫn nộ trong xã hội.
Cái chết của ông Vương Văn Thả là vết nhơ trong lịch sử trại giam An Phước và hệ thống quản lý trại giam Việt Nam. Nhưng hơn thế, nó cũng là hồi chuông cảnh tỉnh, nếu người dân Việt Nam im lặng, ngày mai sẽ còn nhiều người nữa phải ra đi trong tương tự.
The post Cái chết mờ ám của tù nhân Vương Văn Thả trong trại giam appeared first on Saigon Nhỏ.
