Hành vi cắn móng tay, trong thuật ngữ y khoa gọi là Onychophagia, thường chịu sự phán xét khắt khe từ xã hội. Người ta coi đó như một biểu hiện của sự thiếu tự tin, mất vệ sinh hoặc kém lịch sự. Tuy nhiên, khi nhìn dưới góc độ khoa học hành vi, đây là một hiện tượng phổ biến một cách đáng ngạc nhiên.
Số liệu thống kê chỉ ra khoảng 20% đến 30% dân số thế giới duy trì thói quen này thường xuyên. Tỷ lệ này còn vọt lên mức 45% ở thanh thiếu niên trước khi giảm dần theo tuổi tác.
Sự tồn tại dai dẳng của Onychophagia trong lịch sử loài người gợi mở một sự thật: hành động này mang một chức năng sinh tồn hoặc điều chỉnh tâm lý nhất định. Nó không đơn thuần là một lỗi lầm trong quá trình giáo dục mà do một phần của hệ thống phản ứng tự nhiên của cơ thể trước các tác động từ môi trường và nội tâm.
Phần lớn mọi người nghĩ việc cắn móng tay chỉ xảy ra khi lo lắng. Thực tế, nghiên cứu từ các chuyên gia như Kieron O’Connor thuộc Viện Sức khỏe Tâm thần đại học Montreal (Institut universitaire en santé mentale de Montréal) chứng minh một bức tranh đa diện.
Khi một người rơi vào trạng thái thiếu hụt kích thích – ví dụ như ngồi trong một buổi họp kéo dài hoặc chờ đợi tại sảnh sân bay – hệ thần kinh bắt đầu tìm kiếm sự phản hồi vật lý. Hành động cắn móng tay lúc này cung cấp một lượng kích thích xúc giác vừa đủ để duy trì sự tỉnh táo. Nó giúp bộ não thoát khỏi trạng thái trì trệ của sự buồn chán.
Ngược lại, trong những tình huống áp lực cao, hành vi này trở thành một giải tỏa. Việc tập trung vào cảm giác vật lý tại đầu ngón tay giúp phân tán sự chú ý khỏi những luồng suy nghĩ tiêu cực hoặc cảm giác choáng ngợp. Bộ não ghi nhận đây như một phần thưởng ngắn hạn, tạo ra một vòng lặp phản hồi tích cực khiến hành vi này trở nên khó bỏ.
Một trong những đóng góp quan trọng nhất của O’Connor cho nghiên cứu về Onychophagia là xác định chân dung tâm lý của người cắn móng tay. Họ thường không lười biếng hay thiếu kiên trì. Ngược lại, đa số thuộc nhóm người theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo (Perfectionism).
Đặc điểm của người cầu toàn có xu hướng cắn móng tay:
Lập kế hoạch quá mức: Họ luôn muốn mọi thứ nằm trong tầm kiểm soát tuyệt đối.
Tiêu chuẩn khắt khe: Họ tự đặt ra những cột mốc gần như bất khả thi cho bản thân.
Sợ hãi sự nhàn rỗi: Đối với họ, việc không làm gì là một sự lãng phí thời gian khủng khiếp.
Khi những kỳ vọng cao ngất ngưởng này không được đáp ứng, hoặc khi công việc không tiến triển theo đúng lộ trình hoàn hảo, họ trải qua cảm giác thất vọng tràn trề. Cắn móng tay giúp họ trừng phạt bản thân một cách vô thức, đồng thời cũng để giải tỏa sự bồn chồn do năng lượng thừa thãi không được chuyển hóa thành kết quả công việc.
Tại sao lại là móng tay mà không phải hành động khác? Câu trả lời nằm ở bản năng tự chải chuốt (Grooming behavior) vốn tồn tại ở hầu hết các loài linh trưởng.
Trong tự nhiên, việc làm sạch bộ lông hay móng vuốt thuộc một phần của việc duy trì sức khỏe và khẳng định vị thế xã hội. Ở con người, bản năng này biến đổi thành các hành vi lặp đi lặp lại tập trung vào cơ thể. Việc cắn đi một mẩu móng tay xước, dù gây đau đớn, vẫn mang lại cảm giác hoàn thành một công việc “dọn dẹp.” Sự thỏa mãn này kích hoạt hệ thống dopamine trong não, củng cố niềm tin hành động này đem lại lợi ích, dù thực tế nó gây tổn thương về mặt vật lý.
Chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa hành vi cắn móng tay thỉnh thoảng và chứng cuồng cắn móng tay ở mức độ lâm sàng.
Cấp độ nhẹ (Thói quen)
Xảy ra không thường xuyên, chủ yếu khi gặp vấn đề cực kỳ căng thẳng hoặc khi móng tay có vết xước gây khó chịu. Ở cấp độ này, người ta vẫn có khả năng tự kiểm soát thông qua ý chí hoặc các biện pháp hỗ trợ đơn giản như sơn móng tay vị đắng.
Cấp độ lâm sàng (Rối loạn hành vi)
Khi hành vi này vượt khỏi tầm kiểm soát, nó được xếp cùng nhóm với chứng nhổ tóc (Trichotillomania) hoặc chứng bứt da (Excoriation).
Các dấu hiệu gồm có:
Tổn thương thể chất nghiêm trọng: Chảy máu liên tục, nhiễm trùng móng (Paronychia), hoặc làm biến dạng vĩnh viễn cấu trúc móng.
Ảnh hưởng xã hội: Người bệnh trốn tránh các tương tác xã hội vì xấu hổ về bàn tay của mình.
Sự cưỡng chế: Cảm giác bứt rứt không thể chịu đựng nổi nếu không được cắn móng tay.
Mặc dù cắn móng tay khởi nguồn từ một cơ chế tâm lý, nhưng những tác động của nó lên sức khỏe thể chất là rất thực tế và đáng quan ngại.
Rủi ro về nha khoa
Việc sử dụng răng để cắn móng tay thường xuyên gây áp lực lên men răng, dẫn đến mòn, mẻ răng hoặc làm lệch khớp cắn. Trong một số trường hợp, các mảnh móng tay sắc nhọn gây tổn thương nướu, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây viêm lợi.
Vấn đề tiêu hóa và vi khuẩn
Bàn tay chứa hàng triệu vi khuẩn nguy hại, như E. coli và Salmonella. Khi cắn móng tay, bạn trực tiếp đưa những tác nhân gây bệnh này vào miệng. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa và nhiễm trùng hô hấp.
Biến dạng móng vĩnh viễn
Phần gốc móng (Matrix) là nơi sản sinh ra các tế bào móng mới. Nếu việc cắn móng tay diễn ra quá sâu và thường xuyên, nó gây tổn thương ma trận này, dẫn đến việc móng mọc ra bị gồ ghề, có rãnh hoặc ngừng mọc hoàn toàn.
Vì cắn móng tay là một cơ chế đối phó tâm lý, việc chỉ trích hay ép buộc ai đó dừng lại thường mang tác dụng ngược. Sự căng thẳng do bị phê bình chỉ khiến họ muốn “nhâm nhi” móng tay nhiều hơn nữa để lấy lại sự bình tĩnh.
Phương pháp huấn luyện đảo ngược thói quen
Đây là tiêu chuẩn vàng trong điều trị các hành vi lặp đi lặp lại. Quá trình này gồm có:
Nhận diện tín hiệu: Ghi chép lại thời điểm và cảm xúc ngay trước khi đưa tay lên miệng. Đó là lúc buồn chán, khi đang xem phim, hay khi đang đối mặt với một thời hạn?
Phản ứng thay thế: Ngay khi nhận thấy tín hiệu, người bệnh thực hiện một hành động khác xung đột với việc cắn móng tay, chẳng hạn như nắm chặt tay, đan các ngón tay vào nhau hoặc chơi với một khối rubik.
Đối với những người cắn móng tay do tính cầu toàn, chìa khóa nằm ở việc tái cấu trúc tư duy. Học cách chấp nhận sự không hoàn hảo và giảm bớt các kỳ vọng không thực tế giúp giảm áp lực nội tâm, từ đó triệt tiêu nhu cầu cần đến giải tỏa.
Các biện pháp phòng ngừa
Sử dụng sơn móng tay vị đắng: Tạo ra một rào cản vị giác ngay lập tức để nhắc nhở ý thức.
Chăm sóc móng chuyên nghiệp: Khi móng tay được chăm sóc đẹp đẽ, tâm lý muốn bảo vệ thành quả thẩm mỹ giúp ngăn chặn hành vi phá hoại.
Giữ cho bàn tay luôn bận rộn: Sử dụng các công cụ giải tỏa căng thẳng để thay thế nhu cầu kích thích xúc giác.
Xã hội cần thay đổi cái nhìn về những người có thói quen này. Thay vì coi đó như một khiếm khuyết về nhân cách, mọi người nên nhìn nhận đó là một nỗ lực trong việc tìm kiếm sự thăng bằng cảm xúc trong một thế giới đầy áp lực.
Sự ủng hộ từ gia đình và bạn bè, thay vì những lời nhắc nhở gắt gao, mang lại hiệu quả cao. Một môi trường ít áp lực và giàu sự cảm thông giúp người cắn móng tay cảm thấy an toàn, từ đó giảm bớt sự phụ thuộc vào các cơ chế đối phó tiêu cực.
Cắn móng tay là một hiện tượng phức tạp, đan xen giữa bản năng sinh học, đặc điểm tính cách và phản ứng tâm lý trước môi trường sống. Nó cho thấy việc con người luôn tìm cách tự chữa lành và tự điều chỉnh, dù đôi khi cách thức lựa chọn gây ra những tổn thương không đáng có.
Hiểu rõ gốc rễ của Onychophagia không chỉ giúp những người đang chật vật với thói quen này tìm ra lối thoát, mà còn giúp họ có cái nhìn bao dung hơn với những hành vi khác biệt của người xung quanh.
Cuối cùng, việc dừng cắn móng tay không chỉ để có một bàn tay đẹp, mà còn học học cách đối diện với sự buồn chán, căng thẳng và những tiêu chuẩn khắt khe của cuộc sống một cách lành mạnh.
Sự thật bổ sung về Onychophagia:
Tính di truyền: Có bằng chứng cho thấy nếu cha mẹ cắn móng tay, con cái có nguy cơ cao cũng mắc phải thói quen này, một phần do quan sát và một phần do yếu tố di truyền về xu hướng lo âu.
Liên quan đến IQ: Một số giả thuyết thú vị cho rằng người cắn móng tay thường có xu hướng tư duy nhanh và mức độ hoạt động trí não cao, dẫn đến việc họ dễ cảm thấy buồn chán nếu không có luồng thông tin liên tục.
(theo Mentalfloss)
The post Thói quen cắn móng tay khi lo lắng appeared first on Saigon Nhỏ.
