Ngày 5 Tháng Chín năm 1994, tại Cabramatta – một vùng ngoại ô Sydney vốn nổi tiếng với phở, nem nướng, và… ma túy, chính trị gia John Newman, nghị sĩ Đảng Lao Động tiểu bang New South Wales, bị bắn chết ngay trước cửa nhà.
Hai phát đạn, gọn gàng và lạnh lùng, chấm dứt cuộc đời một dân biểu được xem là “tiếng nói không khoan nhượng” chống lại tội phạm băng đảng trong khu vực. Đây được coi là vụ ám sát chính trị đầu tiên trong lịch sử hiện đại nước Úc – một đất nước thường khoe khoang hiền hòa, chuộng hòa bình, chỉ thích nhậu bia lạnh và coi cricket.
Thủ phạm? Tòa tuyên: Ngô Cảnh Phương (hay Phương Ngô) – một nhân vật gốc Việt–Hoa, di dân sang Úc từ thập niên 1980. Người này không chỉ được biết đến trong cộng đồng Cabramatta như một “ông bầu” chính trị địa phương, mà còn bị cáo buộc có tham vọng leo cao trong đảng phái, dùng tiền và ảnh hưởng để tìm chỗ đứng. Năm 2001, sau bảy năm điều tra và xử án lắt léo, ông bị kết tội giết người, lãnh án tù chung thân.
Cabramatta – từ phở tái gầu đến heroin “chợ trời”
Để hiểu vụ này, ta phải lùi lại bối cảnh. Cabramatta thập niên 80–90, chốn hội tụ của người Việt tị nạn cộng sản, cũng là nơi mà cộng đồng di dân vừa dựng nên phố Tàu nhỏ, vừa nuôi dưỡng nhiều đứa trẻ lạc lõng. Từ một khu phố nghèo, Cabramatta trở thành “thủ đô heroin của Úc”. Thanh thiếu niên gốc Việt nghiện ngập, băng nhóm chém giết nhau ngoài đường, báo chí thì giật tít: “Asians in Gangs”, “Vietnamese Crime Wave.”
Nghị sĩ John Newman, bản thân là người gốc Tiệp Khắc di dân, thấy cần dọn khu phố cho sạch. Ông liên tục vận động cảnh sát mạnh tay hơn, đồng thời chỉ trích công khai những nhân vật bị xem là “chính trị gia bù nhìn” của băng nhóm.
Một trong những người bị ông Newman nhắm tới là… Phương Ngô
Từ di dân đến “ông bầu” chính trị. Sinh năm 1957 tại Việt Nam, gốc Hoa, Phương Ngô cùng gia đình vượt biên và đến Úc định cư đầu thập niên 80. Ban đầu, ông ta mở tiệm buôn bán nhỏ, sau dần bước chân vào sinh hoạt cộng đồng. Có tài ăn nói, lại biết chi tiền, Phương nhanh chóng leo lên vị trí có ảnh hưởng trong Đảng Lao Động tại địa phương. Ông muốn trở thành ứng viên chính thức cho ghế nghị sĩ tiểu bang, nhưng vấp phải John Newman – người luôn xem ông là “kẻ cơ hội” và cản đường.
Mâu thuẫn chính trị trở thành thù hằn cá nhân. Newman nhiều lần tố cáo Phương dính líu đến băng đảng, và ra mặt ngăn cản ông tiến thân. Báo chí thời đó từng mô tả hai người như “kẻ thù không đội trời chung”. Đêm 5/9/1994, Newman vừa rời một cuộc họp chi bộ đảng Lao Động, về đến nhà ở Cabramatta. Khi đang phủ tấm bạt lên xe, một kẻ lạ mặt tiến đến, bắn hai phát súng vào ngực ông. Nghị sĩ gục xuống và chết ngay tại chỗ. Vợ chưa cưới của ông, Lucy Wang, là nhân chứng số một.
Cảnh sát lập tức nghi ngờ đây là một vụ ám sát chính trị có tính toán. Câu hỏi: Ai được lợi nhất từ cái chết của Newman? Tất cả ngón tay đều chỉ về Phương Ngô.
Những mảnh ghép gây tranh cãi trong tòa án
Cuộc điều tra kéo dài nhiều năm nhưng thiếu bằng chứng trực tiếp: không có khẩu súng, không dấu vân tay, không camera giám sát. Công tố viện dựa chủ yếu vào lời khai nhân chứng – trong đó có vài người thuộc giới giang hồ Cabramatta, từng được cho là có quan hệ làm ăn với Phương Ngô. Một nhân chứng giấu tên khai rằng từng nghe Phương buông lời: “Phải dẹp Newman đi thì mình mới ngoi lên nổi.” Nhưng lời khai này mập mờ, dễ bị cho là bịa đặt.
Một điểm nhấn trong phiên xử là nhân chứng “Tri Minh Tran, một thành viên băng nhóm có quá khứ bất hảo, đồng ý hợp tác với cảnh sát để đổi lấy sự khoan hồng. Tran khai rằng Phương đã bàn bạc việc ám sát. Nhưng luật sư bào chữa lập tức phản công: một kẻ từng buôn ma túy, giết người, liệu có đủ uy tín để làm nhân chứng chống lại thân chủ? Ngoài ra, trong suốt vụ án, báo chí phát hiện có những lời khai bị thay đổi, một số nhân chứng đột ngột rút lại lời nói, khiến dư luận đặt câu hỏi: Có hay không việc cảnh sát và công tố viện “gò ép” lời khai để buộc tội?
Bản thân Phương Ngô nhiều lần kêu oan, khẳng định mình bị gài bẫy chính trị. Ông nói: “Tôi không hề giết Newman, tôi chỉ là nạn nhân của một cuộc săn phù thủy vì tôi là di dân gốc Việt.” Từ trong tù, ông còn nhiều lần kháng án, nhưng đều bị tòa bác bỏ.
Một cộng đồng bị soi mói
Án kết thúc, nhưng dư âm vẫn còn. Trong mắt nhiều người Úc bản xứ, Cabramatta và cộng đồng gốc Việt bị gắn mác: đầy băng đảng, chính trị bẩn thỉu, và ám sát như trong phim Hong Kong. Thực ra, đa số người Việt tị nạn là hiền lành, chăm chỉ. Nhưng chỉ cần một vụ như thế, cả cộng đồng mang tiếng.
Cũng có ý kiến cho rằng bản án dành cho Phương chưa thuyết phục tuyệt đối. Có thật ông ta là chủ mưu? Hay chỉ là nạn nhân của một cuộc đấu đá nội bộ trong Đảng Lao Động? Nhưng hệ thống pháp luật đã phán quyết, và nước Úc khép lại hồ sơ bằng một bản án nặng nề.
Chuyện Ngô Cảnh Phương khiến người ta ngẫm nghĩ. Tị nạn đến xứ tự do, đáng lẽ sống an lành với phở, với thịt kangaroo nướng, lại đi dấn thân vào chính trị kiểu mafia. Ở Úc, súng không phổ biến như Mỹ, vậy mà Newman vẫn gục ngã như trong phim cao bồi Texas.
Nhiều người Việt nói đùa: “Ở quê hương, chính trị CS là đấu đá bằng nghị quyết. Ở Úc, hóa ra có lúc cũng bằng súng.” Nhưng đằng sau tiếng cười là nỗi xót xa: một dân biểu chống tội phạm bị giết, một di dân gốc Việt–Hoa mang tội danh ám sát, và cả cộng đồng bị dán nhãn tiêu cực suốt nhiều năm.
***
Cabramatta hôm nay đã đổi khác. Khu phố nay trở thành điểm du lịch văn hóa, bán phở, bánh mì, cà phê sữa đá… Nhưng vụ ám sát John Newman vẫn còn đó, như một vết nhơ trong lịch sử chính trị Úc. Và tên tuổi Ngô Cảnh Phương trở thành ví dụ điển hình trong sách báo: từ di dân tị nạn đến “kẻ ám sát chính trị đầu tiên của nước Úc.”
Một vụ án đã khép lại, nhưng bài học vẫn còn: cộng đồng di dân muốn hội nhập thì cần tránh sa chân vào bạo lực và quyền lực bẩn. Bằng không, giấc mơ Úc châu sẽ dễ dàng hóa thành ác mộng.
(Melbourne)
The post Vụ án Ngô Cảnh Phương: Vết đen trong chính trường Úc appeared first on Saigon Nhỏ.
