Julie Phạm biết mẹ mình đang có số tiền lớn do ông ngoại để lại. Mẹ Julie chỉ có một mình cô nên hết sức yêu thương, chiều chuộng con gái một cách vô điều kiện. Đánh vào điểm mạnh đó, Julie xin mẹ một số tiền lớn để giúp người bạn trai đang ngập đầu trong đống nợ. Cô dùng mọi cách để đạt mục đích, thậm chí nói những lời nặng nề: “Mẹ không cho con tiền, chứng tỏ mẹ không còn thương con nữa. Con sẽ không ở với mẹ, con sẽ qua nhà anh Jack ở nếu mẹ không cho con tiền để anh trả nợ.”
Julie đã thao túng mẹ của mình. Người mẹ đau khổ, hoang mang, bất ổn, không ngờ con gái mình có suy nghĩ như vậy. Những lời nói của con khiến bà dằn vặt, “mình đang có tiền thật, không đưa cho con khi nó đang cần, có phải là mình vô tâm? Là người mẹ tồi?”
Rất nhiều người từng nhiều lần bị như vậy.
Thách thức không chỉ nằm ở việc phát hiện ra sự thao túng, mà còn ở việc biết cách giữ vững lập trường mà không bị vướng vào tâm trạng nghi ngờ, mất đi sự bình yên của chính mình.
Thao túng hiệu quả vì nó khơi gợi những bản năng tốt nhất của bạn. Một trong những điều bị hiểu lầm nhiều nhất về thao túng là nó thường không nhắm vào điểm yếu mà nhắm vào điểm mạnh. Đó là sự đồng cảm của bạn. Mong muốn giúp đỡ của bạn. Khả năng nghi ngờ và suy ngẫm của bạn.
Những người thao túng thường dựa vào việc khơi gợi những cảm xúc mạnh mẽ, mà các nhà tâm lý học gọi là đòn bẩy cảm xúc. Họ ngầm ám chỉ rằng tình yêu, sự chính trực hoặc tính cách của bạn đang bị thử thách trừ khi bạn tuân thủ, nương theo đòi hỏi của họ.
Hãy lấy việc đổ lỗi làm ví dụ. Vấn đề không phải là thuyết phục bạn rằng họ đúng. Vấn đề là khiến bạn cảm thấy mình là người xấu nếu bạn không đáp ứng được kỳ vọng của họ. Nếu tìm hiểu sâu hơn, chúng ta sẽ phát hiện ra một mô hình: kẻ thao túng đang đóng vai nạn nhân để trốn tránh trách nhiệm. Đây chính là lúc tâm lý học Phật giáo phát huy tác dụng. Nó dạy chúng ta nhận ra xu hướng tự nhận thức của tâm trí – “Tôi là người tốt, nên tôi nên tiếp tục cho đi,” và thoát khỏi sự tự nhận thức đó.
Theo lời Đức Phật, chấp trước là gốc rễ của đau khổ. Khi bạn chấp trước vào việc được nhìn nhận theo một cách nào đó, sự thao túng sẽ bám chặt. Khi bạn buông bỏ hình ảnh đó, bạn tạo ra không gian để phản ứng thay vì phản ứng lại.
Những người thao túng không phải lúc nào cũng la hét. Thực tế, nhiều người rất bình tĩnh. Những gì họ làm là gieo rắc nghi ngờ, chuyển hướng đổ lỗi và bóp méo thực tế vừa đủ để khiến bạn nghi ngờ chính mình.
Đây là điều mà các nhà nghiên cứu gọi là “gaslighting” (thao túng tâm lý), và nó hiệu quả không phải vì nó hung hăng, mà vì nó gây mất ổn định.
Hãy tưởng tượng bạn đang đứng trong một khu rừng sương mù với một người liên tục di chuyển các dấu vết. Bạn vẫn đang bước đi, nhưng bạn không còn chắc chắn liệu mình có đang đi đúng hướng hay không. Đó chính là cảm giác của người bị thao túng tâm lý. Bạn đánh mất la bàn nội tâm.
Giải pháp không phải là dùng lý trí để chống lại màn sương mù – những kẻ thao túng thường rất giỏi tranh luận. Mà là dừng lại và neo lại. Trong Phật giáo, đây chính là thực hành chánh niệm: quay trở về với trải nghiệm trực tiếp. “Tôi đang cảm thấy gì trong cơ thể mình lúc này?” “Nhu cầu nào chưa được đáp ứng?”
Đây là những câu hỏi giúp phá tan màn sương mù. Kinh nghiệm là, ngay cả một vài khoảnh khắc tĩnh lặng cũng có thể kết nối bạn với chân lý của chính mình, bất kể tiếng ồn bên ngoài có lớn đến đâu.
Một nhà sư đưa ra một ẩn dụ. Ông giơ lên một bình nước đục. “Đây chính là tâm trí bạn đang xung đột,” ông nói. “Mỗi khi bạn phản ứng, bạn lắc chiếc bình. Nhưng nếu bạn đặt nó xuống và để yên, các hạt sẽ lắng xuống. Sự rõ ràng sẽ trở lại.”
Những kẻ thao túng thường lợi dụng những chiếc bình lắc. Họ dụ dỗ bạn phản ứng, phòng thủ, và giải thích. Bạn càng tham gia từ trạng thái kích động, suy nghĩ của bạn càng trở nên mơ hồ. Nhưng khi bạn dừng lại – hít thở, chú ý, chờ đợi – bạn bắt đầu nhìn thấy cặn bã đúng bản chất của nó. Bạn có thể nói không, mà không cần phải biện minh. Bạn có thể bỏ đi mà không cần phải chiến thắng.
Việc thực hành không ràng buộc này không có nghĩa là bạn ngừng quan tâm. Nó có nghĩa là bạn ngừng bám víu. Bạn ngừng xác định giá trị bản thân bằng cách bạn điều hướng sự bất ổn của người khác tốt như thế nào. Và từ đó, những lựa chọn trở nên đơn giản hơn.
Ranh giới không phải là rào cản – đó là sự rõ ràng trong hành động. Mọi người thường nghĩ về ranh giới như những bức tường. Nhưng ranh giới giống như một cửa sổ có khóa hơn – bạn quyết định điều gì được vào và điều gì không được ra.
Những người thao túng thử thách ranh giới, không chỉ để đạt được điều họ muốn, mà còn để xem liệu nó có thể khiến bạn nghi ngờ quyền thiết lập ranh giới của mình hay không.
Thực hành Phật giáo khuyến khích chúng ta quan tâm sâu sắc mà không mang theo những gì không thuộc về mình. Đó chính là tác dụng của ranh giới, cho phép chúng ta yêu thương mà không đánh mất chính mình. Và chúng cho phép chúng ta bước đi mà không trở nên lạnh lùng.
Hãy thở, trước khi bắt đầu câu chuyện. Khi bạn bị mắc kẹt trong một động lực thao túng, tâm trí muốn lao về phía trước, vào những tranh luận, kịch bản, những phản ứng tưởng tượng. Hơi thở đưa bạn trở về hiện tại. Trước câu chuyện. Trước những lời biện minh.
Hãy thử điều này: Khi bạn cảm thấy bị vướng mắc về mặt cảm xúc, hãy dừng lại và hít thở chậm ba lần. Với mỗi lần hít vào, hãy chú ý đến bộ phận nào trên cơ thể bạn cảm thấy căng cứng. Với mỗi lần thở ra, hãy tưởng tượng mình đang xoa dịu xung quanh nó. Hành động đơn giản này có thể ngăn chặn sự thôi thúc phòng thủ hoặc sửa chữa. Nó cho chiếc bình thời gian để lắng xuống.
Theo thời gian, việc thực hành này xây dựng nên điều mà Phật giáo gọi là sự bình thản: một sự cân bằng không thể lay chuyển. Bạn không lạnh lùng. Bạn sáng suốt.
Cuối cùng, sự sáng suốt chính là sự bảo vệ cho bạn. Những kẻ thao túng thường sống dựa vào sự bối rối, tội lỗi và giải thích quá mức. Nhưng sức mạnh của bạn không nằm ở việc chứng minh quan điểm, mà nằm ở việc bảo vệ sự bình yên của chính mình.
(theo Hack Spirit)
The post Bạn có đang bị thao túng? appeared first on Saigon Nhỏ.
