Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và tư duy là một vấn đề hấp dẫn và phức tạp, được các triết gia, nhà ngôn ngữ học và nhà tâm lý học tranh luận trong nhiều thế kỷ.
Cốt lõi của vấn đề dường như xoay quanh cách chúng ta định nghĩa “tư duy.” Mặc dù chắc chắn nhiều người từng trải nghiệm các cảm xúc mà không cần ngôn ngữ, nhưng câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta có thể hình thành các khái niệm trừu tượng và tham gia vào quá trình lập luận phức tạp hay không.
Định nghĩa tư duy vượt ra ngoài ngôn ngữ
Hầu hết mọi người đều đồng ý rằng những trải nghiệm giác quan cơ bản, chẳng hạn như cảm thấy đau đớn hay nhìn thấy một màu sắc, không cần ngôn ngữ. Một đứa trẻ sơ sinh cảm thấy đói, một con chó biết chủ của nó và cả hai đều không cần một từ để chỉ “đói” hay “chủ” để có được trải nghiệm đó.
Tuy nhiên, cuộc tranh luận bắt đầu khi chúng ta xem xét tư duy khái niệm – khả năng phân loại, khái quát hóa và hình thành các ý tưởng trừu tượng. Liệu bạn có hiểu được khái niệm “công lý” hay “vô cực” mà không cần ngôn từ để diễn đạt? Nhiều người nghĩ ngôn ngữ chính là công cụ cho phép con người dán nhãn những khái niệm trừu tượng này, khiến các khái niệm đủ cụ thể để nhận biết và thảo luận. Nếu không có từ ngữ nào để diễn đạt một ý tưởng, có lẽ nó chỉ là một cảm giác thoáng qua hoặc một ấn tượng mơ hồ.
Tư duy bằng hình ảnh và ấn tượng giác quan
Mặc dù vậy, có bằng chứng thuyết phục cho thấy một số hình thức tư duy phức tạp diễn ra mà không cần ngôn ngữ. Nhiều nghệ sĩ và nhà khoa học mô tả quá trình sáng tạo của họ là trực quan hoặc không gian, chứ không phải ngôn ngữ. Họ “nhìn thấy” các giải pháp hoặc “cảm nhận” các mô hình trước khi diễn đạt những điều đó bằng lời nói.
Một ví dụ điển hình: Temple Grandin, một tác giả và giáo sư tự kỷ, người nổi tiếng với câu nói mô tả tâm trí mình như một công cụ tìm kiếm “Google Hình Ảnh.” Đối với bà, khái niệm “chó” không phải một định nghĩa trừu tượng, mà là một danh mục khổng lồ về tất cả những con cún mà bà từng gặp – “một thư viện video tinh thần” chứa đầy những thước phim và ký ức cụ thể.
Điều này cho thấy suy nghĩ cũng được tổ chức và xử lý thông qua các phương tiện trực quan, phi ngôn ngữ. Những hiểu biết của Grandin mang đến một cái nhìn sâu sắc về một tâm trí không bị gánh nặng bởi tư duy ngôn ngữ sẽ như thế nào.
Bằng chứng từ các cộng đồng người khiếm thính
Bằng chứng khác đến từ những cá nhân bị khiếm thính bẩm sinh chưa từng tiếp xúc với ngôn ngữ chính thức, dù liên quan đến việc nói hay ra ký hiệu. Những cá nhân này thường thể hiện khả năng tư duy phức tạp trước khi học cách giao tiếp với người khác.
Một câu chuyện lịch sử đáng chú ý: một cậu bé khiếm thính 15 tuổi vào năm 1836, sau khi học từ ngữ ký hiệu, cậu nhớ lại những suy nghĩ tiền ngôn ngữ của mình. Cậu nhớ bản thân lo lắng rằng mặt trăng “ăn hiếp” mình và cha mẹ cậu, vốn là những người mạnh mẽ, sẽ “chống lại mặt trăng.” Câu chuyện này cho thấy tư duy phức tạp, như trí tưởng tượng và lý luận về nguyên nhân và kết quả, phát triển độc lập với khuôn khổ ngôn ngữ.
Tương tự, việc trẻ em khiếm thính tự phát sáng tạo ra từ ngữ ký hiệu Nicaragua mà không có mô hình ngôn ngữ cho thấy các bé phát triển một tiếng nói phức tạp, có ngữ pháp, thể hiện khả năng bẩm sinh về tư duy có cấu trúc.
Ngôn ngữ như một chất xúc tác cho tư duy bậc cao
Mặc dù dường như mọi người đều suy nghĩ được mà không cần ngôn ngữ, nhưng rõ ràng nó mở rộng đáng kể phạm vi và chiều sâu tư duy của con người. Từ ngữ cung cấp một hệ thống biểu tượng cho phép chúng ta ghi nhớ các ý tưởng, suy ngẫm và chia sẻ với người khác. Nó cho phép một mức độ tư duy trừu tượng, đệ quy mà nếu không có nó, gần như không thể có được.
Theo triết gia Peter Carruthers lập luận, ngôn ngữ tạo ra một loại “lời nói nội tâm” độc đáo, cho phép con người đưa suy nghĩ của mình vào nhận thức có ý thức. Độc thoại nội tâm này không chỉ là một lời bình luận liên tục, mà nó còn được xem như một công cụ cho siêu nhận thức – khả năng diễn đạt suy nghĩ của chính mình.
Ngôn ngữ cho phép chúng ta xem xét niềm tin, lý luận của mình và lên kế hoạch một cách có ý thức cho tương lai. Con người suy nghĩ được mà không cần ngôn ngữ, nhưng chính nó lại cho biết bản thân đang suy nghĩ, cung cấp cấu trúc và sự rõ ràng cần thiết cho những cấp độ cao nhất của nhận thức của con người.
Cuối cùng, mặc dù từ ngữ không phải điều kiện tiên quyết cho mọi tư tưởng, nhưng chắc chắn nó là chìa khóa mở ra những hình thức sâu sắc và phức tạp nhất của suy nghĩ.
(Theo Mentalfloss)
The post Sự quan trọng của ngôn ngữ đối với việc suy nghĩ appeared first on Saigon Nhỏ.
